24 ნოემბერს „სამოქალაქო იდეას“ თავმჯდომარემ, თინათინ ხიდაშელმა მონაწილეობა მიიღო ტალინში ნატოს გაფართოებისა და ორაგანიზაციის წინაშე არსებული გამოწვევევების შესახებ დისკუსიაში.
ამჟამად ნატოს საზღვრები ფართოვდება და იგი ხდება უფრო ერთიანი, ვიდრე ოდესმე. დისკუსიის მთავარ თემას წარმოადგენს, თუ რა ხდება მას შემდეგ, რაც ფინეთმა და შვედეთმა 2022 წლის 18 მაისს, ნატოს გენერალურ მდივანს – იენს სტოლტენბერგს, ერთდროულად გადასცეს თავიანთი ოფიციალური განაცხადი ნატოში გაწევრიანების შესახებ, რა გავლენას მოახდენს ფინეთისა და შვედეთის ნატოში გაწევრიანება ორგანიზაციასა და რეგიონზე? რა გავლენას მოახდენს აღნიშნული წევრ სახელმწიფოებს შორის თანამშრომლობაზე? კონფერენციის პარალელურად თინათინ ხიდაშელი ესტონეთის დედაქალაქში საქართველოს ევროკავშირში გაწევრიანების გზაზე მხარდაჭერისთვის შეხვედრებს მართავს სხვადასხვა სახელმწიფო ინსტიტუტების წარმომადგენლებთან.
საქართველოს მთავრობამ, თბილისი-სენაკი-ლესელიძის საავტომობილო გზის 149-ე კილომეტრის მიმდებარედ (რიკოთის უღელტეხილი), პოტენციური მეწყრული ფერდის სტაბილიზაციის ღონისძიებების ჩატარების მიზნით 64 მილიონიანი ტენდერი გამოაცხადა.
„სამოქალაქო იდეა“ პერმანენტულად აქვეყნებს სტრატეგიული მნიშვნელობის მქონე აღმოსავლეთ-დასავლეთის მაგისტრალის მშენებლობაში ჩართული ჩინეთის კომპანიების შესახებ ანგარიშებს.
გარემოს დაცვითი საკითხების უგულვებელყოფა, საერთაშორისო ფინანსური სკანდალები, კორუფციული გარიგებები და შედეგად საერთაშორისო ფინანსური ინსტიტუტების შავ სიებში მოხვედრა, იმ დარღვევათა არასრული ჩამონათვალია, რომლებშიც რიკოთის მონაკვეთზე მომუშავე ჩინეთის სახელმწიფო კომპანიები სხვადასხვა დროს აღმოჩენილან. მოცემულ შემთხვევაშიც, მაღალი ალბათობით, საქმე გვაქვს ა) კომპანიის მხრიდან გარემოსდაცვითი საკითხების გაუთვალისწინებლობასა და რაც კიდევ უფრო მნიშვნელოვანია, ბ) დამკვეთის ანუ სახელმწიფოს მხრიდან, ცუდად შესრულებულ სამუშაოებზე არა ჯეროვან რეაგირებასთან, რაც ჯამში კორუფციის გონივრულ ეჭვს აჩენს.
ის რომ რიკოთის მონკავეთზე მგავსი სამუშაოები „საშიში გეოლოგიური პროცესების გააქტიურებას“ გამოიწვევდა, პროექტის ბუნებრივ და სოციალურ გარემოზე ზემოქმედების შეფასების 2017 წელს მომზადებულ ანგარიშშიც წერია. რამდენად გაითვალისწინა ეს დასკვნა მშენებელმა კომპანიამ, დამოუკიდებელი საერთაშორისო ექსპერტიზის ჩატარების გარეშე, რთული სათქმელია. თუმცა, რაც ფაქტია, მიმდინარე წლის მარტში, აღნიშნულ მონაკვეთზე მეწყრული პროცესები მართლაც განვითარდა, ანუ კომპანიამ წინასწარ იდენტიფიცირებული რისკის მართვა და პრევენცია ვერ მოახდინა. იმავეს ადასტურებს, ილიას უნივერსიტეტის პროფესორის, გეოლოგ არჩილ მაღალაშვილის კომენტარი რადიო თავისუფლებასთან, სადაც ის აცხადებს, რომ 2019 წელს დამკვეთს მოუმზადა ანგარიში, რომელშიც „ეწერა, რომ სტანდარტული მიდგომა, რომლითაც აპირებდნენ ადგილზე სამუშაოების წარმოებას, უსაფრთხოების გარანტირებულ შედეგს ვერ გამოიღებდა.“
განსაკუთრებით საგანგაშოდ მიგვაჩნია ის ფაქტი, რომ ხელისუფლების თავდაპირველი რეაქცია კომპანიის მიერ არაჯეროვნად შემუშავებულ სამუშაოებზე და ახალი 64 მილიონიანი ტენდერის გამოცხადება, ერთმანეთთან რადიკალურ წინააღმდეგობაშია. კერძოდ, 2023 წლის 13 მარტს საავტომობილო გზების დეპარტამენტის განცხადებაში ვკითხულობთ: „მიმდინარე მშენებლობის პროცესში, მე-10 კმ-ზე არსებულ მეწყრულ ფერდზე, პროექტით გათვალისწინებულია ფერდის გამაგრების (დაანკერების) კომპლექსური სამუშაოების ჩატარება. სამუშაოების მიმდინარეობისას, ფერდის ე.წ. დატერასება-გამაგრებამდე, ბოლო პერიოდში მოსული უხვი ნალექის შედეგად გააქტიურებულმა მეწყრულმა პროცესებმა, ჩამოშალა ფერდის ერთ-ერთი უბნის დროებით მოპირკეთებული (ტორკრეტირებული) ზედაპირი, რამაც დააზიანა გარე ბეტონის სექცია“ და რომ „სამშენებლო ობიექტი მიმდინარეა და ბუნებრივია, სამუშაოები დასრულებული არ არის. შესაბამისად, ანაზღაურება მშენებელ კომპანიასთან მოხდება სამუშაოების სრულად დასრულების და საზედამხედველო კომპანიის მიერ შესრულებული სამუშაოს დადასტურებისა და მიღების შემდგომ.“ ანუ განცხადების მიხედვით, სამუშაოები რომლისთვისაც ახალი ტენდერი გამოცხადდა, მანამდე არსებული პროექტით იყო გათვალისწინებული (უბრალოდ ვერ მოესწრო დასრულება უხვი ნალექების გამო) და კომპანია ანაზღაურებას, საზედამხედველო ორგანოს მიერ სამუშაობის დადასტურების მიღების შემდგომ აიღებდა.
“სამოქალაქო იდეამ” შესაბამისი სახელმწიფო უწყებებისგან უკვე გამოითხოვა საჯარო ინფორმაცია შემდეგ საკითხებზე, რომელთა პასუხებს აუცილებლად მიაწვდის საზოგადეობას:
ჩაერიცხა თუ კონტრაქტორს პროექტით გათვალისწინებული თანხის სრული მოცულობა? და თუ ჩაერიცხა, რატომ არ შეასრულა მან პროექტით გათვალისწინებული ფერდის გამაგრების (დაანკერების) კომპლექსური სამუშაოები, რაც საავტომობილო გზების დეპარტამენტის ოფიციალური განცხადების მიხედვით, პროექტის ნაწილი უნდა ყოფილიყო?
რა დამატებითი გარემოებები გახდა ცნობილი დღეს საქართველოს მთავრობისთვის, სამუშაოების დასრულებულად გამოცხადების პომპეზური ღონისძიებისა და გზის ოფიციალურად გახსნის შემდეგ?
ეფუძნება თუ არა ახლად გამოცხადებული ტენდერი, შესაბამისი კვლევისა და მონიტორინგის შედეგებს? ჩატარდა თუ არა ყველა სათანადო, მათ შორის, გარემოზე ზემოქმედების კვლევა მიმდინარე ტენდერის ტექნიკური მოთხოვნების ჩამოსაყალიბებლად?
დაუყოვნებლივ გამოაქვეყნოს მთავრობამ, აღნიშნული ტენდერის საჭიროების, როგორც გარემოზე ზემოქმედების, ისე ფინანსური მიზანშეწონილობის შეფასება.
სამოქალაქო იდეას უფროსი მკვლევარი, ანი კინწურაშვილი სტრასბურგის უნივერსიტეტის ჟურნალისტური განათლების საუნივერსიტეტო ცენტრთან ინტერვიუში, განიხილავს ცუდი რეპუტაციის მქონე ჩინური კომპანიების ოპერირებას საქართველოს ინფრასტრუქტურის სექტორში და მათ კორუფციულ გარიგებებს საქართველოს ბიზნეს და პოლიტიკურ ელიტებთან. მან ხაზი გაუსვა, რომ საქართველოს 2024 წლის არჩევნები გადამწყვეტი იქნება ქვეყნისთვის. „თუ არსებული ხელისუფლება ძალაუფლებას შეინარჩუნებს, ჩინური კომპანიები გააგრძელებენ კონტრაქტების მოგებას“.
აშშ-ის მიერ ქართველი მოსამართლეების მიხეილ ჩინჩალაძის, ლევან მურუსიძის, ირაკლი შენგელიას, ყოფილი მოსამართლის ვალერი ცერცვაძის და ყოფილი მთავარი პროკურორის ოთარ ფარცხალაძის სანქცირებას საქართველოს ხელისუფლების მხრიდან ქმედითი შემხვედრი ნაბიჯები არ მოჰყოლია. საპირისპიროდ, სანქცირების მომენტიდან დღემდე ხელისუფლება აქტიურად იცავს სანქცირებულთა ინტერესებს, უგულებელყოფს კანონმდებლობას და ანტი-დასავლური პროპაგანდის წარმოებით ცდილობს გააუფერულოს სანქცირებით გამოწვეული ნეგატიური შედეგები.
მიგვაჩნია, რომ სანქცირების ორივე შემთხვევა საგანგაშო მიზეზებით მოხდა. მრავალი წელია ქართული საზოგადოება საქართველოს სასამართლოს სისტემაში კორუფციის და პოლიტიკური ინტერესების არსებობაზე საუბრობს. ამერიკის სახელმწიფო დეპარტამენტის მიერ 5 აპრილს კორუფციულ საქმიანობაში ჩართულობისთვის მოსამართლეების დასანქცირება ამ კუთხით კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი მტკიცებულებაა. ასევე, საზოგადოებისთვის ცნობილი იყო ოთარ ფარცხალაძის არაფორმალური გავლენების შესახებ საქართველოს პოლიტიკურ თუ ბიზნეს სფეროებზე. მის მიმართ სამართალდამცავების ლოიალური დამოკიდებულება გამაოგნებელი იყო. წლების მანძილზე მისი სახელი არაერთ დანაშაულებრივ ქმედებას უკავშირდებოდა, თუმცა მისთვის შესაბამისი პასუხისმგებლობა არცერთ საქმეზე არ დამდგარა. 14 სექტემბერს კი აშშ-ის ხაზინის მიერ გავრცელებულ განცხადებაში, ამ ყველაფერს რუსეთის სპეცსამსახურების სასარგებლოდ საქმიანობის ბრალდებაც დაემატა. სამართალდამცავებს ამ საკითხზე ეფექტიანი რეაგირება არ მოუხდენიათ, უფრო მეტიც, მათ ოთარ ფარცხალაძეს საშუალება მისცეს ქვეყანა დაეტოვებინა.
აშშ-ის მიერ დაწესებულ სანქციებს არამხოლოდ რეაგირება არ მოჰყოლია, არამედ, ეროვნული ბანკის პრეზიდენტის მოვალეობის შემსრულებელმა, ნათია თურნავამ სანქციების აღსრულების წესი რუსეთის სპეცსამსახურებთან თანამშრომლობაში ბრალდებულ ყოფილ მთავარ პროკურორს მოარგო, რაც სახელმწიფოს მიტაცების, ქმედებაში გამოხატული, კიდევ ერთი კონკრეტული მაგალითია.
ვფიქრობთ, დღეს საქართველოს ხელისუფლება აშკარად აფარებს ხელს აშშ-ს მიერ დასანქცირებულ პირებს. ბუნებრივია, ასეთი მიდგომა ქვეყნის რეპუტაციას და საქართველოს ხელისუფლების მიმართ საერთაშორისო პარტნიორების ნდობას კიდევ უფრო მეტად აზიანებს.
მოვუწოდებთ საქართველოს ხელისუფლებას, შეწყვიტოს სანქცირებული პირების ინტერესების დაცვა და ამით ქვეყნის დასავლური სივრცისგან დაშორება, ადეკვატური რეაგირება მოახდინოს და კონკრეტული ნაბიჯები გადადგას სანქცირების ფაქტით ქვეყნისთვის მიყენებული ზიანის გამოსასწორებლად.
ხელმომწერი ორგანიზაციები:
საერთაშორისო გამჭვირვალობა – საქართველო (TI-Georgia)
საქართველოს ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაცია (GYLA)
სამართლიანი არჩევნებისა და დემოკრატიის საერთაშორისო საზოგადოება (ISFED)
ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტი (IDFI)
სოციალური სამართლიანობის ცენტრი (SJC)
უფლებები საქართველო
ღია საზოგადოების ფონდი (OSGF)
ადამიანის უფლებათა ცენტრი (HRC)
სასამართლოს გუშაგი
დემოკრატიის კვლევის ინსტიტუტი (DRI)
საფარი
სამოქალაქო იდეა
ევროპულ – ქართული ინსტიტუტი (EGI)
ეკონომიკური პოლიტიკის კვლევის ცენტრი (EPRC)
მედიის განვითარების ფონდი (MDF)
საზოგადოება და ბანკები
მწვანე ალტერნატივა
თანასწორობის მოძრაობა
თბილისი პრაიდი
GrlzWave
საქართველოს დემოკრატიული ინიციატივა (GDI)
საქართველოს ატლანტიკური საბჭო
დემოკრატიის მცველები
ფრანკლინის კლუბი
საქართველოს მომავლის აკადემია
რეფორმებისა და კვლევის ჯგუფი
ჭავჭავაძის ცენტრი
დემოკრატიის ინსტიტუტი
კვლევითი ინსტიტუტი Gnomon Wise
სამოქალაქო ჩართულობისა და აქტივიზმის ცენტრი (CEAC)
წერტილი
Promote Georgia
ქვემო ქართლის მედია
ასოციაცია „ღირსეული სიბერე“
სამოქალაქო მოძრაობა თავისუფლებისთვის
მედიისა და კომუნიკაციის საგანმანათლებლო და კვლევითი ცენტრი „მედიახმა“
NED-ის პრეზიდენტი დეიმონ ვილსონი საქართველოზე, ჩინეთთან სტრატეგიულ თანამშრომლობაზე და საქართველოსთვის მრავალ სხვა მნიშვნელოვან თემაზე.
„იმის ნაცვლად რომ ფოკუსირება მოეხდინათ იმაზე თუ როგორ მიიღონ დადებითი პასუხი ევროპისაგან [კანდიდატის სტატუსის თაობაზე], საქართველოს მთავრობის ენერგია მიმართულია ჩინეთთან სტრატეგიულ პარტნიორობაზე, ჩინეთთან, რომელმაც დაადასტურა შეუზღუდავი პარტნიორობა რუსეთთან, ჩინეთთან, რომელიც როგორც ბევრმა გაიგო მსოფლიოში არ არის დადებითი საინვესტიციო რეჟიმი.
ჩვენ ძალიან ბევრი რამ ვისწავლეთ იმის შესახებ თუ როგორ უთხრის მთელი მსოფლიოს ქვეყნებში დემოკრატიულ ინსტიტუტებს და კანონის უზენაესობას ჩინეთთან დაახლოება, რასაც ჩვენ ბასრი ძალის ჩართულობას ვუწოდებთ. ასე რომ კიდევ ერთხელ გავიმეორებ, ცოტა დაბნეული ვარ, რა არის პრიორიტეტი… საქართველო ახლა ფოკუსირებული უნდა იყოს იმაზე, როგორ მიიღოს კანდიდატის სტატუსი.“ – დეიმონ ვილსონი, აშშ-ის დემოკრატიის ეროვნული ფონდის პრეზიდენტი
“სამოქალაქო იდეას“ ანალიტიკური მიმართულების ხელმძღვანელის, გიორგი შაიშმელაშვილის ინტერვიუ აქცენტთან
ფარცხალაძე ღიად მოქმედებდა, ხოლო სახელმწიფო დეპარტამენტმა ფაქტობრივად, თქვა ის რის შესახებაც ქართული მედიაც საუბრობდა: საქართველოს ყოფილმა მთავარმა პროკურორმა რუსეთის მოქალაქეობა მიიღო, დააგროვა ქონება: და ამ ყველაფრის საფასური რა არის? რუსებისთვის გასაგებია რასაც მოსთხოვდნენ – ამ ქვეყანაში რუსული განწყობების სხვადასხვა ფორმით წახალისება. და ეს არ არის „ალტ–ინფოსთვის“ ფულის „ქეშად“ ჩამოტანა. მსგავს საქმეს ფარცხალაძეზე დაბალი მასშტაბის ხალხი აკეთებს;
მეორე – როგორ წარმოგიდგენიათ, აშშ–ის სანქციებს რა ეფექტი ექნებოდა, ყველა ქვეყანას, მათ შორის პარტნიორებს რომ გასჩენოდათ კითხვები სანდოობასთან დაკავშირებით?! დიახ, საერთაშორისო გლობალურ წესრიგში აშშ–ის გავლენა დგას, მათ შორის, ამ ნდობაზეც. შემხვედრ კითხვებს არ უსვამენ პირველ რიგში იმის გამო, რომ თუ ეს სისტემა მოიშალა და ნდობის პრობლემა დადგა, შემდეგ ბევრად დიდი პრობლემები თავად ამ სახელმწიფოებს შეექმნებათ. ნებისმიერ ევროპულ სახელმწიფოში შეიძლება იყოს დასანქცირებული პირი, რომელზეც შესაძლოა, გული ძალიანაც შესტკივათ იქაურ მოქალაქეებს, სასამართლოს და ა.შ. მაგრამ კითხვები არ დასმულა, რადგან არსებობს ასეთი დაუწერელი წესი. მისი ალტერნატივაა სრულიად ჩამოქცეული გლობალური საერთაშორისო წესრიგი, ხოლო შედეგი – „აფეთქებული“ ახლო აღმოსავლეთი, დანგრეული უკრაინა, დაპყრობილი ტაივანი და ა.შ. თუ ვინმეს ასეთ მსოფლიოში ცხოვრება სურს, სხვა ამბავია, მაგრამ ყველას უნდა ესმოდეს, სისულელეა, მოსთხოვო მტკიცებულება, რომელსაც მას [აშშ–ს] ზოგადად არ სთხოვენ!“.
შაიშმელაშვილის დაკვირვებით, ლილუაშვილი საზოგადოებრივი განწყობებით მანიპულირებს, ესმის რა, რომ მტკიცებულებებზე მითითებით იწვევს უარყოფით ემოციებს საზოგადოებაში აშშ–ს მიმართ: „თუ მეგობრები არიან, რატომ არ გვიზიარებენო“ – ასე „ლაგდება“ საშუალო სტატისტიკური ქართველის თავში, ხოლო „ოცნების“ ამომრჩევლის გონებაში – „ცალ ფეხზე არ ვიდგებით, მაღალი სუვერენიტეტი გვაქვს, გარედან ვერ მოგვახვევენ თავს, ჩვენ გადავწყვეტთ (რაზეც ხშირად ლაპარაკობენ ბოლო პერიოდში)…“.
ამრიგად, შაიშმელაშვილის დასკვნით, ლილუაშვილი ერთის მხრივ, აცნობიერებს, რომ პოლიტიკური გზავნილების თვალსაზრისით „მომგებიან სიტუაციაშია“, ხოლო მეორეს მხრივ, იცის, პრაქტიკაში მსგავსი რამ არ ხდება:
„და საერთოდაც, მეეჭვება, ასეთი წერილი სადმე გაეგზავნათ, დაიცინებოდნენ!“,– დასძენს მკვლევარი.
შაიშმელაშვილი იზიარებს შეფასებებს ერთის მხრივ, საგამოძიებო მოქმედებების დაგვიანების, მეორეს მხრივ, გამოძიების ფორმალურად წარმართვის თაობაზე, დარწმუნებულია რა, რომ „მფარველის არარსებობის“ პირობებში, რამდენიმე გარემოება აუცილებლად მიიქცევდა შესაბამისი უწყებების ყურადღებას, მათ შორისაა ტოტალური ფარული მიყურადება, რის გამოც ხშირად არის სუს–ი კრიტიკის სამიზე:
„თავდაცვის სამინისტროში უამრავი თანამშრომელი მყავდა, დეკლარაციის შევსებისას ლარის ცდომილების გამო რომ დაჯარიმდნენ. იმის თქმა მინდა, რომ თავად სისტემა კორუფციასთან მიმართებით, თუ ეს არ არის გამონაკლისი „ზემოდან“ დაშვებული, ფხიზელია. ბევრი მექანიზმი აქვთ, ფარცხალაძის აქტივობები არ გამოპარვოდათ;
გარდა ამისა, აქ არის საზღვრის კვეთის, ოპერატიული თვალთვალის საკითხები… იმის გამო, რომ ამ ქვეყანაში რუსეთი საფრთხეა, რუსეთის მიმართულებით მსგავსი მასშტაბის ფიგურის გადაადგილება, გარკვეული ტიპის ალარმს აანთებდა. სუს–ს ყველა უწყებაში უზის თავისი კადრი უსაფრთხოების ოფიცრის სახით და ისინი ამას აუცილებლად ჩაინიშნავდნენ. მას არ ექნებოდა ფუფუნება, ევლო თავისუფლად, ბიზნესი წამოეწყო, მაღალი დონის შეხვედრები გაემართა, აქ ინვესტიციები ჩამოეტანა, რომ არა მფარველობა“.
მისთვის სადღეისოდ საკითხი ამგვარად დგას: „რუსები ფარცხალაძეზე დამოუკიდებლად გავიდნენ და კიდევ ერთი აქტორი გააჩინეს მისი სახით? რისი ალბათობაც დაბალი მგონია, რადგან ის მჭიდროდ იყო მიბმული ივანიშვილზე; მეორე – როგორც ჩანს საქართველო რუსეთისთვის სანქციებისგან თავის არიდების ადგილი ხდება. როგორც ჩანს, რუსებისგან იყო მოთხოვნა და ივანიშვილმა გამოყო ფარცხალაძე, როგორც ყველაზე ერთგული, რომელიც ამ საქმეს შეასრულებდა. ეს ალბათობა უფრო მაღალი მგონია“.
შაიშმელაშვილი ამბობს, რომ ფარცხალაძის „ქეისი“ ძალიან ბევრი რამის ინდიკატორია და განსაკუთრებით ორი რამის გამოა საგანგაშო:
„მანამდე ჩვენ ვვარაუდობდით, რომ რუსულმა სპეცსამსახურებმა ზედმეტად შემოჟონა ქართულ სახელმწიფოებრივ და საზოგადოებრივ სხეულში, მაგრამ ამ მასშტაბით სახელმწიფო ინსტიტუტებში ასეთი არაფორმალური გავლენების მქონე პირებზე თუ გავიდოდნენ და ასე იქნებოდნენ ჩანერგილები, ვერ ვუშვებდი;
საგანგაშოა იმიტომ, რომ ნებისმიერი სხვა მოქმედება, მათ შორის, პარლამენტში სუს–ის ანგარიშების წარდგენა უბრალოდ აზრს კარგავს. ჩვენ ფაქტობრივად ვართ ვითარებაში, როდესაც იმას, რასაც რუსეთი მაგალითად, უკრაინაში ისახავდა მიზნად – დემილიტარიზაცია, სახელმწიფო ინსტიტუტების ჩამოშლა – აქ ტყვიის გასროლის გარეშე ახორციელებს, რადგან ჩვენი არც ერთი კუნთი, არც ჯარის, არც სპეცსამსახურების სახით, უბრალოდ აღარ მუშაობს! თან სპეცსამსახურების თეატრი უხილავია, სადაც ბრძოლა მუდმივად მიმდინარეობს“.
შაიშმელაშვილის ანალიზის მიხედვით, 2008 წლის შემდეგ საქართველო „გადარჩა“ იმის წყალობით, რომ მათ შორის, ახალმა ხელისუფლებამ „რაღაც ეტაპამდე“ არ დაუშვა რუსული გავლენის „შეჟონვა“ სახელმწიფო ინსტიტუტებში. ეს კი თავისთავად ორ რამეს გულისხმობდა: კორუფციის და პირდაპირი მნიშვნელობით სპეცსამსახურების არშეშვებას, რადგან „თუ შედის კორუფცია, იქვე აუცილებლად ჩნდება რუსული სპეცსამსახურიც“.
„არ ვიცი, ამათ პირველი რომელი დაემართათ – სიხარბით ფულს მოკიდეს ხელი და შემდეგ რუსები შემოუშვეს, თუ პირიქით, ამას აღარ აქვს მნიშვნელობა. მაგრამ ვინაიდან ამ ფრონტზე ვაგებთ, ეს ნიშნავს, რომ ერთ დღესაც რუსეთმა აქ კონვენციური ოპერაციის ჩატარება რომ გადაწყვიტოს… მაგალითად, რატომ ვეჭვობდით, რომ 190 000–იანი დაჯგუფებით ომი არ დაიწყებოდა [უკრაინაში] ? რუსებს მანამდე ჰქონდათ დაგეგმილი ოპერაცია, რომელიც ჩაუვარდათ. ეს გულისხმობდა ადგილობრივი ელიტების მოსყიდვას. ეს ეტაპი, რომელსაც მაფორმირებელი, გნებავთ ჰიბრიდული ომის ერთი ფაზა შეიძლება ვუწოდოთ, რუსეთს საქართველოში წარმატებით აქვს დასრულებული!“
2023 წლის 15-17 ოქტომბერს “სამოქალაქო იდეას” თავმჯდომარე, თინათინ ხიდაშელი, პრაღაში გამართულ “ფორუმ 2000”-ს დაესწრო. სადაც, ორ დისკუსიაში, მომხსენებლად მიიღო მონაწილეობა. 16 ოქტომბერს მონაწილეობა მიიღო პანელში სახელწოდებით: “Claiming the Center in Georgia ”. პანელი ეხება იმ ქართველი ქალი პოლიტიკოსების ჩართულობას, რომლებიც ცენტრისტული პარტიებისა და საპარლამენტო თანამშრომლობის ხელშეწყობის გზით, პოლიტიკურ პოლარიზაციასთან გამკლავებას ცდილობენ. ქალების გაძლიერება სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია პირადი კონკურენციის დასაძლევად, დემოკრატიული რეფორმისა და ევროპული ინტეგრაციის აღსადგენად. მაშინ, როდესაც საქართველოს მოსახლეობა ევროპული ინტეგრაციის მომხრეა, მთავრობა კავშირებს ამყარებს რუსეთსა და ჩინეთთან. ერთიან ნაციონალურ მოძრაობასა და ქართულ ოცნებას შორის ბოლოდროინდელმა პოლარიზაციამ დაჩრდილა, უფრო პატარა ცენტრისტული პარტიები და შეზღუდა პოლიტიკური წარმომადგენლობა. 2024 წლის ოქტომბრის არჩევნები, თანამშრომლობის ახალ წესებთან ერთად, გვთავაზობს ცვლილებების შესაძლებლობას. ახალგაზრდა ქალ ლიდერებს, თანამშრომლობით და ახალი იდეების წარმოდგენით, შეუძლიათ ქართული პოლიტიკის განახლება.
17 ოქტომბერს კი თინათინ ხიდაშელმა მონაწილეობა მიიღო პანელში სახელწოდებით: ,,ანაცვლებს თუ არა ჩინური სამყარო ,,რუსკი მირს’’ ცენტრალურ აზიასა და კავკასიაში?’’. მიუხედავად იმისა, რომ კრემლი შესაძლოა თავს გვაჩვენებდეს, რომ რუსეთი ჯერ კიდევ გლობალური ძალაა, რომელსაც შეუძლია გავლენა მოახდინოს მეზობლებზე, სინამდვილეში, რუსეთის შესაძლებლობები სუსტდება და გააგრძელებს დასუსტებას. იმავდროულად, ჩინეთი სისტემატიურად მიიწევს ცენტრალურ აზიასა და კავკასიაში, რეგიონებში, რომლებიც ადრე „რუსულ მინდვრად“ ითვლებოდა და ავსებს არსებულ სიცარიელეს. რუსეთიც კი სულ უფრო მეტად ხდება ჩინეთზე დამოკიდებული. ევროპა, როგორც ყოველთვის, ფარდის უკან დგას. უკრაინისადმი ევროპის დიდი ყურადღების გამო, ჩინეთის ეს შემოჭრა კავკასიასა და ცენტრალურ აზიაში შეუმჩნეველი რჩება. როგორია ამჟამინდელი ურთიერთობები? რა შეიძლება გაკეთდეს რეგიონში ჩინეთის გავლენის ზრდის რისკებზე ყურადღების გასამახვილებლად? პანელში მონაწილეობასთან ერთად, თინათინ ხიდაშელი “ფორუმ 2000”-ის ჩინეთის სამუშაო ჯგუფს ხელმძღვანელობს.
ავტორი: ჯიანლი იანგ ჩინეთის პასუხი ისრაელ-ჰამასის კონფლიქტზე ასახავს პალესტინის მიმართ მის მრავალწლიან მხარდაჭერას
ჩინეთის პრეზიდენტი სი ძინპინი (მარჯვნივ) და პალესტინის პრეზიდენტი მაჰმუდ აბასი, პეკინში „ხალხის დიდ დარბაზში“ ხელმოწერის ცერემონიის შემდეგ, ერთმანეთს ხელს ართმევენ; 2023 წლის 14 ივნისი.
7 ოქტომბერს, პალესტინურმა ტერორისტულმა ორგანიზაციამ, ჰამასმა, ისრაელის წინააღმდეგ ფართომასშტაბიანი თავდასხმა განახორციელა. ათასობით რაკეტის გარდა, ჰამასმა ისრაელის ტერიტორიაზე გააგზავნა სამხედროები ისრაელის უდანაშაულო მოქალაქეების მოსაკლავად ან გასატაცებლად. საპასუხოდ, ისრაელის პრემიერ მინისტრმა, ბინიამინ ნეთანიაჰუმ განაცხადა, რომ ისრაელი ახლა „საომარ მდგომარეობაშია“. აშშ-მ და ევროკავშირმა გამოაქვეყნეს განცხადებები, რომლებშიც დაგმეს ჰამასის ტერორისტული ქმედებები და ისრაელის მიმართ მხარდაჭერა გამოხატეს. ასევე, აზიის რამდენიმე ქვეყანამ კონფლიქტის ესკალაციის გამო დაგმო ძალადობა და შეშფოთება გამოხატა. ამასობაში, ჩინეთის საგარეო სამინისტრომ კიდევ ერთხელ დაადასტურა მისი მხარდაჭერა პალესტინის სახელმწიფოებრიობისადმი, გამოხატა რა „ღრმა მწუხარება“ და მხარეებს ცეცხლის შეწყვეტისა და თავშეკავებისაკენ მოუწოდა. ჩინეთის კომუნისტურ პარტიას პალესტინასთან მეგობრული ურთიერთობების ხანგრძლივი ისტორია აქვს. 1964 წელს, პალესტინის განმანთავისუფლებელი ორგანიზაციის დაარსების დღიდან ჩინეთი აღიარებს და აქტიურად უჭერს მხარს ამ ორგანიზაციას. მაო ძედუნის და დენ სიაოპინის პერიოდში, პალესტინის განთავისუფლების ორგანიზაციის (PLO) ლიდერი, იასირ არაფატი აღიარებული იყო, როგორც ჩინეთის კომუნისტური პარტიის (CCP) „ძველი მეგობარი“ და ჩინეთი, მას ღიად, ფინანსური და შეიარაღების კუთხით დახმარებას უწევდა. 1971 წელს, გაეროში წევრად მიღების შემდგომ, ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკამ არაერთხელ მოუწოდა ისრაელს პალესტინის ტერიტორიებიდან უპირობო გასვლისკენ. ჩინეთი იყო ერთ-ერთი პირველი ქვეყანა, რომელმაც აღიარა პალესტინის სუვერენიტეტი 1988 წელს და 1989 წელს, პალესტინასთან სრული დიპლომატიური ურთიერთობები დაამყარა. თუმცა, 1990-იანი წლების დასაწყისში, გამომდინარე იქიდან, რომ ჩინეთს სჭირდებოდა კარგი ურთიერთობების დამყარება ეკონომიკურად განვითარებულ სახელმწიფოებთან, მისი „რეფორმისა და (ეკონომიკური) ღიაობის“ პოლიტიკის ფარგლებში, 1992 წელს, ოფიციალური დიპლომატიური ურთიერთობები დაამყარა ისრაელთან. ჩინეთი ახლა არის ისრაელის მესამე ყველაზე დიდი სავაჭრო პარტნიორი და ამ ორ ქვეყანას შორის ვაჭრობამ გასულ წელს 23 მილიარდ აშშ დოლარს მიაღწია. ამის საპირისპიროდ, ჩინეთის ორმხრივი ვაჭრობა პალესტინასთან გასულ წელს მხოლოდ 158 მილიონ აშშ დოლარს შეადგენდა, ხოლო ჩინეთის ინვესტიციები პალესტინაში მინიმალურია. ჩინეთი ახლო აღმოსავლეთის კონფლიქტებში, განსაკუთრებით ისრაელსა და პალესტინას შორის არსებულ დავაში, უფრო მეტი ჩართულობისკენ მიისწრაფის. თუმცაღა, პალესტინისადმი ჩინეთის დიპლომატიური მხარდაჭერა ბევრად აღემატება ისრაელისადმი მის მხარდაჭერას. 2021 წელს, ჩინეთმა ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტის მოსაგვარებლად ხუთპუნქტიანი გეგმა წარმოადგინა და შემდგომში, საუდის არაბეთსა და ირანს შორის მედიატორობისათვის ელჩები დანიშნა. როდესაც 2021 წლის მაისში, ისრაელ-პალესტინის კონფლიქტი გამწვავდა, ჩინეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, იანგ იმ მხარეებს მოუწოდა „პირდაპირი დიალოგისაკენ ჩინეთში“. ჩინეთმა, ასევე, გაეროს უშიშროების საბჭოს წარუდგინა გეგმა „ახლო აღმოსავლეთში მდგომარეობაზე, პალესტინის საკითხის ჩათვლით“, რომელიც მოიცავდა დებულებებს ცეცხლის შეწყვეტის, ძალადობის შეწყვეტისა და უშიშროების საბჭოს მკაცრი პოზიციის შესახებ, რათა ამ უკანასკნელმა ხელი შეუწყოს მშვიდობას და დააჩქაროს ორ სახელმწიფოს შორის კონფლიქტიდან გამოსავლის ძებნაზე დაფუძნებული მოლაპარაკებები. წლების განმავლობაში ჩინეთი თანმიმდევრულად უჭერდა მხარს დამოუკიდებელი პალესტინის სახელმწიფოს ჩამოყალიბებას 1967 წლის საზღვრებში, რომლის დედაქალაქიც აღმოსავლეთ იერუსალიმი იქნებოდა. 2020 წელს, ჩინელმა დიპლომატმა, ჟან ჯუნმა დასავლეთ სანაპიროსა და აღმოსავლეთ იერუსალიმში ისრაელის დასახლებებს „საერთაშორისო სამართლის დარღვევები“ უწოდა. 2022 წლის მარტში, ისლამაბადში ისლამური თანამშრომლობის ორგანიზაციის კონფერენციაზე დასწრებისას, ვანგი შეხვდა პალესტინის საგარეო საქმეთა მინისტრ რიად ალ-მალიქის და ცალსახად განაცხადა, რომ პალესტინის საკითხი არ უნდა იყოს მარგინალიზებული. ვანგმა ხაზი გაუსვა იმას, რომ საერთაშორისო საზოგადოებამ არ უნდა უგულებელყოს პალესტინის საკითხი და განაცხადა, რომ ჩინეთი გააგრძელებს პალესტინელი ხალხის გვერდში დგომასა და მხარდაჭერას. 2023 წლის ივნისში, პალესტინის პრეზიდენტი მაჰმუდ აბასი ეწვია ჩინეთს და ხალხით სავსე დარბაზში შეხვდა პრეზიდენტ სი ძინპინს. ეს იყო აბასის მეხუთე ვიზიტი ჩინეთში. მან მოისმინა ჩინეთის ვალდებულება, დაუჭიროს მხარი პალესტინას და შეიტყო ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკის გეგმების შესახებ პალესტინისთვის დახმარების უზრუნველსაყოფად. სი ძინპინმა აბასთან საუბრისას ახსენა, რომ „ჩინეთი და პალესტინა არიან ახლო მეგობრები და პარტნიორები, რომლებიც ენდობიან და მხარს უჭერენ ერთმანეთს“ და რომ ჩინეთი მზადაა პალესტინის საკითხის ყოვლისმომცველი და საბოლოო გადაწყვეტისათვის გააძლიეროს პალესტინასთან თანამშრომლობა. პალესტინისადმი ჩინეთის მხარდაჭერის ხანგრძლივი ისტორია მტკიცედ აისახება ამ უკანასკნელის უარში დაგმოს ისრაელის მოქალაქეებზე ჰამასის სასტიკი თავდასხმა. თავდასხმაზე პეკინის მყისიერი პასუხი იყო განცხადება, რომელშიც ვკითხულობთ, რომ „კონფლიქტის ფუნდამენტური გამოსავალი მდგომარეობს ორი სახელმწიფოს მხრიდან კონფლიქტიდან გამოსავლის იმპლემენტაციაში და პალესტინის დამოუკიდებელი სახელმწიფოს ჩამოყალიბებაში“. პალესტინის მიმართ ჩინეთის მხარდაჭერა უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე ისეთი ქვეყნებისა, როგორიცაა ირანი და კატარი. ჩინეთში ისრაელის დიპლომატებმა კომუნისტურ პარტიას მოუწოდეს ჰამასის უფრო მტკიცე დაგმობისაკენ, რამდენადაც ჩინეთი ისრაელის მეგობრად მიიჩნევა. ამგვარი განცხადებები მიანიშნებს ისრაელი დიპლომატების გულუბრყვილობისა და ჩინეთის კომუნისტური პარტიის მიზნების გაუთვითცნობიერებულობაზე. მათ შესაძლოა ჩათვალეს, რომ წლების განმავლობაში ჩინეთის მოწინავე ტექნოლოგიებით უზრუნველყოფა შეცვლიდა ისრაელთან დაკავშირებით პეკინის პოზიციას, თუმცა ეს მათი მხრიდან სერიოზული შეცდომა და არასწორი გათვლა აღმოჩნდა. ღია, თავისუფალი, ძლიერი და წარმატებული ისრაელი არ შეესაბამება ჩინეთის გეოპოლიტიკურ ინტერესებს. თუკი ჰამასის თავდასხმის მიღმა უფრო დიდი განზრახვა ისრაელ-საუდის არაბეთის ურთიერთობების ნორმალიზების ძალით შეფერხება იყო, ამ შემთხვევაში ჩინეთი ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ბენეფიციარი იქნებოდა. ახლო აღმოსავლეთში გახანგრძლივებულ ქაოსს სარგებელი მოაქვს დასავლეთთან კონკურენციაში ჩინეთის სტრატეგიული ინტერესებისათვის, ისევე, როგორც ჩინეთის სახალხო რესპუბლიკას რუსეთ-უკრაინის კონფლიქტის გამოყენება შეუძლია დასავლური სახელმწიფოებისთვის ზიანის მისაყენებლად და დემოკრატიული სამყაროს რესურსების ამოსაწურად.
სამოქალაქო იდეამ 6-7 ოქტომბერს გამართა საერთაშორისო კონფერენცია : ” მცირე სახელმწიფოები ცვალებად მსოფლიო წესრიგში: დემოკრატიზაცია როგორც მედეგობის განვითარების საწინდარი”. კონფერენციის შესახებ ინფორმაცია ვრცლად იხილეთ შემდეგ ლინკზე: ?
„სამოქალაქო იდეა“ წარმოგიდგენთ ირაკლი მელაშვილის პოზიციას – მცირე ისტორიულ ექსკურსს, ისრაელში მიმდინარე მოვლენებთან დაკავშირებით.
პირველ მსოფლიო ომამდე დღევანდელი ისრაელის ტერიტორია ოსმალეთი იმპერიაში შედიოდა. 1920 წლის სან-რემოს კონფერენციაზე ომში გამარჯვებულმა მოკავშირეებმა დიდ ბრიტანეთს პალესტინის მართვის მანდატი მიანიჭეს, რაც 1922 წელს ერთა ლიგამაც დაადასტურა. მანდატში დაფიქსირდა “ბალფურის დეკლარაციის” დათქმა, პალესტინაში „ებრაელთა კერის“ შექმნასთან დაკავშირებით. ეს დეკლარაცია ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა, არტურ ბალფურმა, 1917 წელს გაუგზავნა ბრიტანელ ებრაელთა საზოგადოების წარმომადგენელს, ლორდ როტშილდს, სადაც ეწერა, რომ ინგლისი მხარს უჭერს პალესტინაში ებრაელი ხალხისათვის „ეროვნული სახლის“ შექმნის იდეას. 1921 წელს უინსტონ ჩერჩილი, ბრიტანეთის კოლონიების მაშინდელი მინისტრი, ჩადის პალესტინაში, ხვდება არაბული და ებრაული მხარის წარმომადგენლებს და აქვეყნებს ე.წ. „პალესტინის თეთრ წიგნს“, რომელსაც ამტკიცებს ბრიტანეთის პარლამენტი. ამ წიგნის თანახმად, ებრაელებს უნდა შეექმნათ თავისი სახელმწიფო პალესტინის ტერიტორიის ნაწილზე, ხოლო არაბებს თავიანთი სახელმწიფო პალესტინის მეორე ნაწილში, ტრანსიორდანიასა და მდინარე იორდანეს დასავლეთ სანაპიროზე. ამ პერიოდში პალესტინის მიწაზე მოსახლეობის უმრავლესობა არაბია, უმცირესობა, ებრაელები. 30-იან წლებში ებრაელთა გადასახლებამ პალესტინაში მასობრივი ხასიათი მიიღო. ებრაელებს სჯეროდათ, რომ 26 საუკუნის დევნის და წვალების შემდეგ, ისინი საკუთარი სახელმწიფოს შექმნას შეძლებდნენ. ამ პროცესს მოჰყვა არაბული ნაციონალიზმის ზრდა, შეტაკებები და ამბოხი ინგლისის მმართველობის წინააღმდეგ. ინგლისმა შეცვალა პოლიტიკა. 1939 წელს გამოქვეყნდა ახალი „თეთრი წიგნი“ ბრიტანეთის კოლონიალური მდივნის, მალკოლმ მაკდონალდის მოხსენება პალესტინაში მთავრობის პოლიტიკის შესახებ. პალესტინაში ბრიტანეთის ახალი პოლიტიკის ძირითადი პოსტულატები ასე გამოიყურებოდა:
• პალესტინა არ შეიძლება ეკუთვნოდეს მხოლოდ ებრაელებს, ან მხოლოდ არაბებს. • წიგნის გამოქვეყნებიდან 10 წლის განმავლობაში პალესტინაში შეიქმნება ებრაელებისა და არაბების ერთიანი ორნაციონალური სახელმწიფო. • ებრაელთა იმიგრაციის კვოტა მომდევნო ხუთი წლის განმავლობაში იქნება 75000. საიმიგრაციო კვოტების გაზრდა დამოკიდებული იქნება არაბთა თანხმობაზე. • ებრაელთა მიერ მიწის შესყიდვის შეზღუდვა. არაბული მოსახლეობის ბუნებრივი მატების გამო ებრაელებისთვის აიკრძალა პალესტინის მიწის 95%-ის მიყიდვა.
ამ დოკუმენტის გამოქვეყნებით, დიდმა ბრიტანეთმა არსებითად უარი თქვა „ბალფურის დეკლარაციით“ ებრაელი ხალხის წინაშე ნაკისრი ვალდებულებების შესრულებაზე. მიუხედავად ამისა, არაბული ქვეყნები, პალესტინური პარტიები და მათი ლიდერები, რომლებზეც დიდი გავლენა ჰქონდა იერუსალიმის დიდ მუფტის, მოჰამედ ამინ ალ – ჰუსეინის, არც ერთობლივი არაბულ-ებრაული სახელმწიფოს შექმნის იდეას დაეთანხმნენ. მეორემსოფლიოომში, ჰოლოკოსტის, ევროპისბევრქვეყანაშიებრაელთამასობრივიდევნისადაგანადგურებისპოლიტიკისშედეგად, მსოფლიოპოლიტიკისწინაშეკიდევუფრომწვავედდადგაებრაულისახელმწიფოსშექმნისიდეა. 1947 წელს ახლადშექმნილმა გაერო-მ შეიმუშავა პალესტინის არაბულ და ებრაულ სახელმწიფოებად დაყოფის ახალი გეგმა. იერუსალიმი და მისი შემოგარენი საერთაშორისო კონტროლის ქვეშ უნდა დარჩენილიყო. გაერო-ს გეგმა მიიღეს ებრაელმა ლიდერებმა. 1948 წლის 14 მაისს ისრაელმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა. „ჩვენ მოვუწოდებთ ისრაელის სახელმწიფოში მცხოვრები არაბი ხალხის შვილებს, მრავალი თვის წინ ჩვენს წინააღმდეგ გაჩაღებული სისხლიანი აგრესიის დღეებში, შეინარჩუნონ მშვიდობა და მონაწილეობა მიიღონ სახელმწიფოს მშენებლობაში სრული სამოქალაქო თანასწორობის საფუძველზე. მიიღონ სათანადო წარმომადგენლობა მის ყველა დაწესებულებაში, დროებითი და მუდმივი. ჩვენ ვუწვდით მშვიდობის ხელს და ვთავაზობთ კეთილმეზობლურ ურთიერთობებს ყველა მეზობელ სახელმწიფოსა და მათ ხალხებს. მოვუწოდებთ მათ ითანამშრომლონ ებრაელ ხალხთან, რომელმაც დამოუკიდებლობა მოიპოვა მათ ქვეყანაში. ისრაელის სახელმწიფო მზადაა თავისი წვლილი შეიტანოს მთელი ახლო აღმოსავლეთის განვითარების საერთო საქმეში“ – ასეთი იყო იმდროინდელი ებრაული სახელმწიფოს პოზიცია. გაერო-ს გეგმა უარყვეს არაბმა ლიდერებმა, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდნენ ნებისმიერი ფორმით პალესტინაში ებრაული სახელმწიფოს შექმნას. არაბთა უმაღლესი კომიტეტის ხელმძღვანელი, ჯამალ ალ-ჰუსეინი – „პალესტინას ცეცხლითა და სისხლით მოერევა, თუ ებრაელები მის ნაწილს მაინც მიიღებენ“. იერუსალიმის მუფთი, ამინ ალ-ჰუსეინი – “წმიდა ომს ვაცხადებ, ძმებო მუსლიმნო! მოკალი ებრაელნი! მოკალი ისინი ყველა“ არაბთა ლიგის გენერალურმა მდივანმა, აზამ ფაშა – „ეს იქნება განადგურების ომი, ელვისებური ხოცვა-ჟლეტა, რომელიც გაახსენდება ისევე, როგორც მონღოლთა ხოცვა-ჟლეტა ან ჯვაროსნული ლაშქრობები“. ეგვიპტე, სირია, ლიბანი, ტრანსიორდანია, საუდის არაბეთი, ერაყი და იემენი არ დაეთანხმნენ გაერო-ს გადაწყვეტილებას ისრაელის სახელმწიფოს შექმნის შესახებ და დაიწყეს სამხედრო ოპერაციები ებრაული შეიარაღებული ძალებისა და იმ ებრაული დასახლებების წინააღმდეგ, რომლებიც ისრაელის შემადგენლობაში შედიოდნენ. ებრაელებმა მოიგერიეს შვიდი ქვეყნის შეიარაღებული ძალების ერთობლივი შეტევა, ამასთან, თავიანთ სამხედრო კონტროლს დაუქვემდებარეს პალესტინის ტერიტორიის 77%, მათ შორის იერუსალიმის უმეტესი ნაწილი. ამ დროს 800 ათას ებრაელს მოუწიათ გაქცეულიყვნენ არაბული ქვეყნებიდან, ხოლო ნახევარ მილიონიდან 900 ათასამდე არაბმა დატოვა ისრაელის სახელმწიფოს შემადგენლობაში შემავალი ტერიტორიები. პალესტინის ტერიტორიების დარჩენილი ნაწილი ეგვიპტისა და იორდანიის კონტროლის ქვეშ მოექცა, 1967 წლის მაისში დაძაბულობა სწრაფად იზრდებოდა ერთი მხრივ ისრაელს, მეორე მხრივ, სირიასა და ეგვიპტეს შორის. 14 მაისს ეგვიპტემ გამოაცხადა მობილიზაცია სუეცის არხის ზონაში და მის გარშემო; 19 მაისისთვის გაეროს ჯარები, რომლებიც ყოფდნენ ეგვიპტისა და ისრაელის ძალებს სინაიში, ეგვიპტური მხარის მოთხოვნით გაიყვანეს; 22 მაისს აკაბას ყურეში ისრაელის გემების ბლოკადა დაიწყო; მაისის ბოლოს იორდანია და ერაყი შეუერთდნენ არაბულ სამხედრო კოალიციას.
სინაიდან გაეროს ძალების გაყვანის შემდეგ, კაიროს რადიოთი, „არაბთა ხმა“ ეგვიპტურმა მხარემ განცხადება გააკეთა: „დღეის მდგომარეობით, აღარ არსებობს საერთაშორისო ძალები, რომლებიც იცავენ ისრაელს. თავშეკავებას აღარ ვიჩენთ. ჩვენ აღარ მივმართავთ გაეროს ისრაელის წინააღმდეგ საჩივრებით. ერთადერთი მეთოდი, რომელსაც ჩვენ გამოვიყენებთ ისრაელის წინააღმდეგ, იქნება ტოტალური ომი, რომელიც გამოიწვევს სიონისტური სახელმწიფოს განადგურებას.“ 26 მაისს ეგვიპტის პრეზიდენტმა გამელ აბდელ ნასერმა პროფკავშირების პანარაბული ფედერაციის ლიდერებთან მიმართვისას თქვა, რომ „ეს იქნება ტოტალური ომი და მისი მიზანია ისრაელის განადგურება“. იმავე დღეებში ნასერმა მოუწოდა არაბულ ქვეყნებს თავს დაესხნენ ისრაელს, “ებრაელები გადაყარონ ზღვაში და გაანადგურონ ისინი, როგორც ერი”. სირიის თავდაცვის მინისტრი ჰაფეზ ალ-ასადი – „ჩვენი ძალები ახლა სრულად მზად არიან არა მხოლოდ აგრესიის მოსაგერიებლად, არამედ განთავისუფლების პროცესის დასაწყებად, არაბთა მიწაზე სიონისტური ყოფნის განადგურების მიზნით. სირიის არმიას ჩახმახზე თითი აქვს… როგორც სამხედრო, მე დარწმუნებული ვარ, რომ დადგა დრო, რომ შევიდეთ გამანადგურებელ ომში“. 1967 წლის 5 ივნისს დილის 7:45 საათზე დაიწყო ისრაელის საჰაერო ძალების ოპერაცია. რამდენიმე საათში განადგურდა არაბული კოალიციის საჰაერო ძალები, რის შემდეგაც ისრაელმა 6 დღეში დაამარცხა დარჩენილი არაბული ჯარები, მიუხედავად მათი დიდი უპირატესობისა სამხედრო ძალასა და ტექნიკაში. „ექვსდღიანი ომის“ შედეგად ღაზას სექტორი და იორდანეს დასავლეთ სანაპირო მოექცა ისრაელის კონტროლის ქვეშ. 973 წლის 6 ოქტომბერს, ებრაელებისთვის ყველაზე წმინდა დღეს – განკითხვის დღეს (“იომ კიპური”), შუადღის ორ საათზე ისრაელს ეგვიპტისა და სირიის ჯარები დაესხნენ თავს. სანამ ისრაელელები ლოცულობდნენ, არაბული ჯარები სწრაფად მიიწევდნენ წინ ჩრდილოეთ და სამხრეთ ფრონტებზე. უკვე ერთ საათში არაბულმა ავიაციამ სერიოზული დარტყმა მიაყენა ისრაელის პოზიციებს გოლანის სიმაღლეებზე და სინაის ნახევარკუნძულზე. ისრაელის არმიამ რამდენიმე დღეში არამარტო დაიბრუნა დაკარგული პოზიციები, (მარტო სინაიზე ერთ ბრძოლაში ეგვიპტეს 250 ტანკი გაუნადგურეს) არამედ ქალაქ სუეცთან ფაქტობრივ ალყაში მოაქცია ეგვიპტის არმია, ხოლო სირიაში ისე ღრმად შეიჭრა, რომ მისი არტილერია დამასკოს გარეუბნებს ბომბავდა. საქმეში ჩაერია სსრკ. 24 ოქტომბერს ისრაელი კრემლმა გააფრთხილა „ეგვიპტისა და სირიის წინააღმდეგ აგრესიული ქმედებების“ შემთხვევაში „ყველაზე მძიმე შედეგების შესახებ“. ამავდროულად, ბრეჟნევმა სასწრაფო დეპეშა გაუგზავნა პრეზიდენტ ნიქსონს, სადაც მან განაცხადა, რომ თუ შეერთებული შტატები პასიური იქნება კრიზისის გადაწყვეტაში, სსრკ-ს მოუწევს „სასწრაფოდ განიხილოს აუცილებელი ცალმხრივი ნაბიჯების გადადგმის შესაძლებლობა“. საბრძოლო მზადყოფნა გამოცხადდა საბჭოთა საჰაერო სადესანტო ჯარების 7 დივიზიისათვის. საპასუხოდ, შეერთებულმა შტატებმა სრულ მზადყოფნაში მიიყვანა თავისი ბირთვული ძალები. საბოლოო ჯამში, მესამე მსოფლიო ომამდე საქმე არ მივიდა. ამ ომის შედეგად, ისრაელმა გარკვეულწილად გააფართოვა ტერიტორიები, რომლებიც ფლობდა გოლანის სიმაღლეებზე და მოიპოვა პოზიციები სუეცის არხის დასავლეთ სანაპიროზე. თუმცა, მის აღმოსავლეთ სანაპიროზე მდებარე ტერიტორიაც ეგვიპტის კონტროლის ქვეშ დარჩა. 1974 წელს გაერომ დაადასტურა პალესტინელი ხალხის განუყოფელი უფლებები თვითგამორკვევის, ეროვნული დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტისა და ლტოლვილების დაბრუნების შესახებ. 1988 წელს გამოცხადდა პალესტინის სახელმწიფო, რომელიც ნაწილობრივ აღიარებულია. 1993 წლის 20 აგვისტოს ოსლოში იცხაკ რაბინმა და პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაციის (პგო) ხელმძღვანელმა იასირ არაფატმა ხელი მოაწერეს შეთანხმების დოკუმენტს. 9 სექტემბერს რაბინმა და არაფატმა გაცვალეს წერილები ურთიერთაღიარების შესახებ. იასერ არაფატმა გაუგზავნა წერილი ისრაელის პრემიერ მინისტრს იცხაკ რაბინს, რომელშიც პალესტინის განთავისუფლების ორგანიზაცია (პგო) პირველად დათანხმდა შემდეგ პრინციპებზე: • ისრაელის არსებობის უფლების აღიარება მშვიდობისა და უსაფრთხოების პირობებში; • გაეროს უშიშროების საბჭოს 242 და 338 რეზოლუციების აღიარება; • კონფლიქტის მშვიდობიანი გზით მოგვარების ვალდებულება; • ტერორიზმზე და ძალადობის სხვა ფორმებზე უარის თქმა; • პასუხისმგებლობის აღება ამ ვალდებულებების შესრულებაზე პგო-ს ყველა ელემენტისა და სტრუქტურის მიერ; • „პალესტინის ქარტიის“ იმ პუნქტების ბათილად ცნობა, რომელიც უარყოფს ისრაელის არსებობის უფლებას;
1993 წლის 13 სექტემბერს ვაშინგტონში, ისრაელმა და პალესტინის განთავისუფლების ორგანიზაციამ ხელი მოაწერეს პრინციპების ერთობლივ დეკლარაციას. დეკლარაცია შეიცავდა პალესტინის თვითმმართველობის შესახებ დროებითი შეთანხმების ძირითად პარამეტრებს: – ღაზას სექტორსა და იერიხოს ანკლავში პალესტინის ავტონომიის დაუყონებლივ შექმნა. – მისი ადრეული გაფართოება იუდეასა და სამარიის პალესტინელ მოსახლეობაზე. – პალესტინის მთავრობის შექმნისა და საკანონმდებლო საბჭოს არჩევის შესახებ.
დეკლარაციაში განსაკუთრებული ყურადღება დაეთმო ისრაელსა და პალესტინელებს შორის ეკონომიკური თანამშრომლობის განვითარებას. შემდეგი შეთანხმებები, რომლებსაც იმ წლებში სხვადასხვა ქვეყნებში მოაწერეს ხელი ისრაელმა და პალესტინამ, ითვალისწინებდნენ: – ისრაელის ჯარების გაყვანას პალესტინის ავტონომიების ტერიტორიებიდან, – ისრაელის სამოქალაქო ადმინისტრაციისგან ძალაუფლების გადაცემას პალესტინის ეროვნულ ხელისუფლებაზე, – პალესტინის ადმინისტრაციის სტრუქტურას და შემადგენლობას, მის იურისდიქციას და საკანონმდებლო უფლებამოსილებებს, მისი პოლიციის კონტიგენტს. – მომავალი ურთიერთობებს პალესტინის ადმინისტრაციას და ისრაელს შორის. – პალესტინის ადმინისტრაციისათვის უფლებამოსილებებისა და პასუხისმგებლობების გადაცემის მომზადებას, რომელიც გახდა პრინციპების დეკლარაციის განხორციელების შემდეგი ეტაპი.
პალესტინის ადმინისტრაციას გადაეცა სრული უფლებამოსილებები ხუთ სფეროში: განათლება და კულტურა, სოციალური უზრუნველყოფა, ტურიზმი, ჯანდაცვა და გადასახადები. ხელი მოეწერა ოქმს შრომით ურთიერთობებზე, ვაჭრობაზე და მრეწველობაზე, გაზზე, საწვავზე, დაზღვევაზე, საფოსტო მომსახურებაზე, სტატისტიკაზე დასოფლის მეურნეობაზე პალესტინის ხელისუფლებაზე პასუხისმგებლობის გადაცემის შესახებ. პალესტინის თვითმმართველობა გაფართოვდა იუდეასა და სამარიაში; შეიქმნა ავტონომიის არჩეული ხელისუფლება – პალესტინის საბჭო; ამ შეთანხმებებს უნდა მიეცა საშუალება პალესტინელებისთვის დამოუკიდებლად ემართათ საკუთარი შიდა საქმეები, მინიმუმამდე დაეყვანათ უთანხმოება ისრაელელებსა და პალესტინელებს შორის, დაეწყოთ მშვიდობიანი თანაარსებობისა და თანამშრომლობის ახალი ეტაპი, რომელიც ეფუძნება საერთო ინტერესებსა და ურთიერთპატივისცემას. ამავდროულად, ამ შეთანხმებებს უნდა დაეცვა ისრაელის ინტერესები როგორც სტრატეგიული უსაფრთხოების, ასევე კონტროლირებად ტერიტორიებზე ისრაელის მოქალაქეების სიცოცხლისა და ქონების დაცვის სფეროში. ეს შეთანხმებები ასახავდა ისრაელსა და პალესტინის გათავისუფლების ორგანიზაციას შორის ურთიერთობების განვითარების კურსს. ბოლო შეთანხმების შვიდი დანართი მოიცავს უსაფრთხოების ზომებს, არჩევნებს, სამოქალაქო საქმეებს, სამართლებრივ საკითხებს, ეკონომიკურ თანამშრომლობას და პალესტინელი პატიმრების გათავისუფლებას. ამ შეთანხმებებით მდინარე იორდანეს დასავლეთ სანაპიროზე მდებარე პალესტინის ქალაქებს, ღაზას სექტორს, ასევე 450 პალესტინის სოფლის ტერიტორიას საშინაო საქმეებში ჩაურევლობის გარანტია, უფართოესი ავტონომია და თვითმმართველობა მიეცა. სამწუხაროდ ამ შეთანხმების ტორპედირება თავიდანვე ხდებოდა არაბული სამყაროს ნაწილის მხრიდან. არ წყდებოდა “ჰამასის”, “ისლამური ჯიჰადის”, “პალესტინის განთავისუფლების სახალხო ფრონტისა” და “ფატაჰის” შეიარაღებული ძალების ტერორისტული აქტივობა, პალესტინის ადმინისტრაციის ხელისუფლება ძირითადად უმოქმედო იყო ტერორიზმთან ეფექტური ბრძოლაში, მისი უუნარობისა თუ სურვილის არქონის გამო.
სამწუხაროდ მრავალ არაბულ ორგანიზაციას ისრაელის წინააღმდეგ ტერორისტული ომი აქვს გამოცხადებული. მათ შორის არის „ჰამასი“. 1988 წელს „ჰამასმა“ გამოაქვეყნა თავისი პირველი ქარტია, რომელშიც იყო მოწოდებები ისრაელის განადგურებისა და „ისტორიულ პალესტინაში“ ისლამური სახელმწიფოს შექმნის შესახებ. „ისრაელი არსებობს და იარსებებს მანამ, სანამ ისლამი არ გაანადგურებს მას, როგორც ადრე გაანადგურა სხვები… „ისლამური წინააღმდეგობის მოძრაობა“ თვლის, რომ პალესტინის მიწა არის ისლამური ვაკფი იგივე ვაკუფი (მუსლიმურ ქვეყნებში უძრავი ან მოძრავი ქონება, რომელიც საჩუქრის სახით გადადის უპირატესად მუსლიმ სასულიერო პირთა ხელში), რომელიც მუსლიმებისთვის განწმენდილია განკითხვის დღის დადგომამდე. პალესტინა ისლამური ვაკფის მიწაა, რომელიც განწმენდილია მუსლიმთა თაობებისთვის“, “ჰამასი” არ ცნობს პალესტინელებსა და ისრაელს შორის 90-იან წლებში მიღწეულ არც ერთ შეთანხმებას. დღესაც არ ცნობს ისრაელის არსებობის უფლებას. მან 2007 წელს ღაზაში გაიმარჯვა პალესტინის ავტონომიაში გამართულ არჩევნებში და აღარ ემორჩილებოდა არათუ ისრაელს, არამედ, თავად პალესტინის ადმინისტრაციას. რამდენიმე დღის წინ ამ ორგანიზაციამ სწორედ ღაზას სექტორიდან მოაწყო ისრაელზე სამხედრო თავდასხმა, რომელსაც ისრაელის მხრიდან უზარმაზარი მსხვერპლი მოჰყვა.
ამ ძალებს ისრაელთან ტერიტორიული პრეტენზიები კი არ აქვთ, არამედ ისინი არ ცნობენ ისრაელის არსებობის უფლებას და ფიზიკური განადგურებით ემუქრებიან მთელ ებრაელ ერს. ეს არ არის ვინმეს მოსაზრება. ესაა ფაქტი, რომელსაც ადასტურებს არაბი რადიკალების ლიდერების და მათი ორგანიზაციების არაერთი საჯარო, ოფიციალური განცხადება და დოკუმენტი. არაბული ქვეყენების უმრავლესობა ისევ არ ცნობს ისრაელის უფლებას არსებობაზე. ისრაელს აღიარებს მხოლოდ ეგვიპტე, იორდანია, არაბეთის გაერთიანებული ემირატები, მაროკო და ბაჰრეინი. რაც არ უნდა კრიტიკულად იყოს განწყობილი ადამიანი ისრაელის მიერ სამხედრო ძალის გამოყენებისას პალესტინელი ბავშვების და მოხუცების დაღუპვის მიმართ, ერთი ფაქტია, არასდროს ისრაელის მთავრობას არ დაუსახავს მიზნად და/ან არ განუცხადებია, რომ მისი ამოცანაა პალესტინელი არაბების გაწყვეტა, ზღვაში გადაყრა, ფიზიკურად განადგურება. დღესაც ისრაელის სახელმწიფოში მშვიდად ცხოვრობენ და მუშაობს ათობით ათასი (თუ მეტი არა) არაბი, რომლებიც ლოიალურად არიან განწყობილი ისრაელის სახელმწიფოს მიმართ. მათ ჰყავთ თავიანთი წარმომადგენელბი ქნესეთში (ისრაელის პარლამენტი) ადგილობრივ თვითმმართველობებში. ისრაელი იბრძვის თავისი სახელმწიფოს არსებობისა და სიცოცხლის უფლებისთვის და არა პალესტინელი ერის გასანადგურებლად.
