კვლევა

პროექტის – „ანგარიშვალდებულების,  გამჭვირვალობისა და ანტიკორუფციული საქმიანობის  სამოქალაქო მონიტორინგი – ევროკავშირის 12 რეკომენდაციის ფარგლებში“,  გიზიარებთ მე-4 რეკომენდაციის  (ანტი-კორუფციული პოლიტიკა) მონიტორინგის ანგარიშს. ანგარიში მომზადებულია დემოკრატიის ვირტუალური აკადემიის მიერ,  სამოქალაქო იდეასთან თანამშრომლობით.

წინამდებარე დოკუმენტი მიმოიხილავს ქვეყნის არსებულ ანტიკორუფციულ პოლიტიკას, საქართველოს მთავრობის მიერ გადადგმულ ნაბიჯებსა და აქტივობებს. ასევე, წარმოდგენილი იქნება როგორც სამოქალაქო სექტორის, ასევე ოპოზიციური სპექტრის ინიციატივები და რეკომენდაციები ევროკომისიის მე-4 პრიორიტეტის შესრულებასთან დაკავშირებით.

ანგარიშის ძირითადი მიგნებები:

• ევროკომისიის 12 რეკომენდაციის შესრულება ქვეყნის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევა და ვალდებულებაა. მიუხედავად იმისა, რომ მთავრობის მიერ სრული მზაობა იქნა გაცხადებული აღნიშნული ვალდებულებების შესასრულებლად, დღევანდელი მდგომარეობით, საქართველომ სრულად მხოლოდ ერთი რეკომენდაცია შეასრულა.
• მეოთხე რეკომენდაციის შესრულების ფარგლებში გატარებული საკანონმდებლო ცვლილებები სრულად ვერ აკმაყოფილებს ევროკომისიის მოთხოვნას, რაც გამოწვეულია იმით, რომ ანტიკორუფციული ბიუროს შესახებ კანონი, ვერ უზრუნველყოფს ანტიკორუფციული ბიუროს ყველა იმ ძირითადი ბერკეტით აღჭურვას, რომელიც აუცილებელია კორუფციასთან ეფექტურად საბრძოლველად.
• ახალი ანტიკორუფციული ბიუროს ნაკლოვანება ასევე გამოიხატება იმაშიც, რომ ინსტიტუტს არ აქვს საგამოძიებო ფუნქცია, ხოლო ანტიკორუფციული ბიუროს ხელმძღვანელის დანიშვნის წესი კი ბიუროს ინსტიტუციურ დამოუკიდებლობას ეჭვქვეშ აყენებს.
• ანტიკორუფციული ბიუროს მუშაობის საერთაშორისო პრაქტიკა ცხადყოფს, რომ საგამოძიებო მანდატის მინიჭება აუცილებელია სააგენტოს ეფექტური მუშაობისთვის. ამის ერთ-ერთ საუკეთესო მაგალითად კი, ლიეტუვა შეგვიძლია მოვიაზროთ. ქვეყანამ, რომელსაც მსგავსი წარსული აქვს გამოვლილი, როგორიც საქართველოს, შეძლო შეექმნა ეფექტიანი ანტიკორუფციული სააგენტო, რომელიც მისი საგამოძიებო მანდატის დამსახურებით წარმატებით ებრძვის კორუფციას როგორც წვრილმან, ასევე, ელიტურ დონეზე.
• ქვეყნების საერთაშორისო გამოცდილება ცხადყოფს, რომ კორუფციის წინააღმდეგ გადადგმული თითოეული ნაბიჯი არ იქნება შედეგის მომტანი, თუ, იმავდროულად, არ იქნება უზრუნველყოფილი ბიუროს დამოუკიდებლობა. ქვეყნებში სადაც ანტიკორუფციული ბიურო დამოუკიდებლობის მაღალი ხარისხით გამოირჩევა, კორუფციასთან ბრძოლის მიმართულებით მიღწევები უფრო თვალსაჩინოა.
• შესაბამისად, ხელისუფლების მიერ მეოთხე რეკომენდაციის შესასრულებლად განხორციელებული ყველა საკანონმდებლო ცვლილება ვალდებულების ფორმალურად შესრულების აღქმას ტოვებს. ანტიკორუფციული ბიურო სრულად არ იზიარებს იმ წარმატებული ქვეყნების ანტიკორუფციული სააგენტოების მუშაობის მოდელს, რაც საგამოძიებო ფუნქციებით აღჭურვას გულისხმობს.

პროექტი ხორციელდება ევროკავშირისა და კონრად ადენაუერის ფონდის დაფინანსებითა და საქართველოს სტრატეგიული კვლევისა და განვითარების ცენტრთან  კოორდინაციით.

სრული ანგარიში იხილეთ ?

უკვე ოთხი წელია რაც, სამოქალაქო იდეა წლიურად რამდენიმე ანგარიშს სთავაზობს მკითხველს იმ ჩინური კომპანიების შესახებ, რომლებიც “ერთი სარტყელი, ერთი გზის” ინიციატივის ფარგლებში, აქტიურად აგრძელებენ ქართულ ბაზარზე, და უფრო კონკრეტულად კი საქართველოს ინფრასტრუქტურულ სექტორში მოღვაწეობას და პასუხისმგებლები არიან საქართველოში მთავარი მაგისტრალის, გზების, ხიდებისა და გვირაბების მშენებლობაზე. თუ აღმოსავლეთიდან დასავლეთ საქართველოსკენ იმგზავრებთ, რიკოთის უღელტეხილის გავლისას გზაზე სხვადასხვა ჩინური კომპანიის აბრევიატურებს შეხვდებით. ეს სწორედ ის უღელტეხილია, სადაც 51.6 კმ-მდე სიგრძის გზის მშენებლობა იგეგმება, რომელიც ასევე 96 ხიდსა და 53 გვირაბს მოიცავს. 

ჩვენს ანგარიშებში, უცხოური მაგალითების შედარებითი ანალიზის საფუძველზე უკვე მიმოვიხილეთ China State Construction Engineering Corporation Limited-სა და China Road and Bridge Corporation-ს საქმიანობა და მათთან დაკავშირებული გადაცდომები საქართველოში.
ამჯერად გთავაზობთ Hunan Road and Bridge Construction Group-ის მიერ საქართველოში მოგებული პროექტების ანალიზს და მის სკანდალურ პრაქტიკას უგანდასა და ჩინეთში. 

სრული ანგარიში იხილეთ ?

2022 წლის 20 იანვარს, Associated Press News-მა გამოაქვეყნა სტატია სახელწოდებით „ევროპის მასშტაბით უსაფრთხოების სკანერების კავშირი ჩინეთის მთავრობასა და შეიარაღებულ ძალებთან“, რომელშიც ყურადღება გამახვილებულია ჩინური კომპანია “Nuctech Company Limited“-ის საეჭვო რეპუტაციასა და მის ფართოდ გავრცელებაზე ევროპის სხვადასხვა სახელმწიფოში.

გასულ წელს, არასამთავრობო ორგანიზაცია სამოქალაქო იდეამ გამოაქვეყნა ანგარიში „Nuctech Company Limited“-ის შესახებ, სადაც განხილულია:

• კომპანიის კავშირები საქართველოს მთავრობასთან,

• ქართულ და უცხოურ სატენდერო პროცედურებთან დაკავშირებული თაღლითური გარიგებები,

• მისი აღჭურვილობის ტექნიკური გაუმართაობა, ,

• კომპანიის კორუფციული სკანდალები მთელ მსოფლიოში.

ჩვენმა გუნდმა განსაზღვრა რისკები, რომლებიც ემუქრება იმ სახელმწიფოების ეროვნულ უსაფრთხოებას, სადაც „Nuctech“ ფუნქციონირებს.

ინფორმაცია ვრცლად შეგიძლიათ იხილოთ მოცემულ ბმულზე ?

სამოქალაქო იდეას China Watch-ის რიგით მე-11 ანგარიში მიმოიხილავს სკანდალებს ჩინეთის სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული ბირთვული კომპანიის China Nuclear Industry 23 Construction Co., Ltd., ალტერნატიულად მოხსენიებული, როგორც “CNNC No.23” ან CNI23-ის შესახებ, რომელიც 1958 წლიდან ოპერირებს მსოფლიო ბაზარზე. ინტერნეტში კონკრეტულად CNI23-თან დაკავშირებული გადაცდომების შესახებ ინფორმაცია არ მოგვეპოვება. მიუხედავად ამისა, გარკვეული პრობლემებითა და სკანდალებით გამოირჩევა მისი დამფუძნებელი და ინვესტორი ფირმები: China National Nuclear Corporation და China General Nuclear Power Engineering Co., Ltd. ჩინური კომპანია CNI23 ქართულ ბაზარზე პირველად 2012 წელს გამოჩნდა და მას შემდეგ გაიმარჯვა რამდენიმე სახელმწიფო შესყიდვის ტენდერში და კერძო ინვესტიციებიც განახორციელა. 

CNI23-ის შესახებ დამატებითი ინფორმაციისთვის იხილეთ ჩვენი ანგარიში: ?

სამოქალაქო იდეა მოხარულია გაგიზიაროთ China Watch-ის რიგით მეათე ანგარიში, რომელიც ეხება კიდევ ერთი საქართველოში მომუშავე ჩინური კომპანიის China State Construction Engineering Corporation Ltd.-ის (ე.წ. CSCEC-ის) გადაცდომებს საქართველოსა და მთელი მსოფლიოს მასშტაბით.

CSCEC, არის ერთერთი უდიდესი ჩინური სახელმწიფო სამშენებლო კომპანია, რომელიც დაარსდა 1982 წელს. მას შემდეგ ის ოპერირებს მსოფლიოს 100-ზე მეტ ქვეყანაში. კომპანიის ძირითადი საქმიანობა მოიცავს უძრავ ქონების, მშენებლობის დაფინანსებას, ოპერირებას, ინჟინერიას, პროექტირებასა და კვლევას. ეს კომპანია ბოლო ორი ათწლეულის განმავლობაში ბევრ სკანდალში იყო გარეული. უფრო ზუსტად, CSCEC და მისი შვილობილი კომპანიები კორუფციისა და თაღლითობის სქემებს ახორციელებდნენ აშშ-ში, ფილიპინებში, პაკისტანში, უნგრეთსა და რამდენიმე სხვა ქვეყანაში, რის შედეგადაც სხვადასხვა სახელმწიფო და საერთაშორისო ინსტიტუტების შავ სიაში მოხვდნენ.

ვრცლად კომპანიის რეპუტაციისა და საქმიანობის შესახებ, იხილეთ ჩვენს ანგარიშში. ?

„სამოქალაქო იდეა“-მ გამოაქვეყნა ანგარიშის მეორე ნაწილი- “ჩინეთის გავლენის ოპერაციები საქართველოს აკადემიურ სივრცეში: პოსტ-კოვიდური რეალობა”. ანგარიშში მიმოხილულია საქართველო-ჩინეთის თანამშრომლობა აკადემიურ სივრცეში, კერძოდ, აღწერილია სხვადასხვა უნივერსიტეტებს შორის დამყარებული თანამშრომლობები, განხორციელებული აკადემიური პროგრამები, გამოყოფილი სტიპენდიები და ა.შ. გაანალიზებულია კოვიდ პანდემიის მიერ შექმნილი რეალობა და მისი შედეგები. ამასთან, ანგარიშში მოცემულია შედარებითი ანალიზი ჩინეთის მავნე გავლენების შესახებ აკადემიაში, უცხოური ტენდენციებისა და პოლიტიკის შეფასებით.  ანგარიში ყურადღებას ამახვილებს ნიდერლანდების, გერმანიის, დიდი ბრიტანეთის, უნგრეთის, სერბეთის, აშშ-სა და შვედეთის შემთხვევებზე, რაც ადასტურებს, რომ ისევე როგორც, სხვა არსებითი სფეროები, აკადემიაც შესაძლოა გახდეს ექსპლუატირებული უცხოელი აქტორების მიერ.

ანგარიში ხორციელდება დემოკრატიის მხარდაჭერის ეროვნული ფონდისა და თბილისში აშშ-ს საელჩოს მხარდაჭერით, ცენტრალური ევროპის აზიის კვლევების ინსტიტუტთან ერთობლივი თანამშრომლობით.

ანგარიში ?

სამოქალაქო იდეა საქართველოს საგარეო ვალების პოლიტიკით მას შემდეგ დაინტერესდა, რაც ქართულმა ოცნებამ ევროკავშირის მიერ გამოყოფილ ფინანსურ დახმარებაზე ოფიციალურად უარი განაცხადა. ირკვევა, რომ საქართველო კვლავ აქტიურად აგრძელებს სხვადასხვა ფინანსური ინსტიტუციისგან, თუ პირდაპირ სახელმწიფოებისგან კრედიტების აღებას. ქვეყნის ორ მთავარ კრედიტორს აზიის განვითარების ბანკი (ADB) და აზიის ინფრასტრუქტურის საინვესტიციო ბანკი (AIIB) წარმოადგენენ. 2021 წლის 21 სექტემბერს, აზიის განვითარების ბანკმა (ADB), ოფიციალურად განაცხადა, რომ ის საქართველოს მთავრობას 100 მილიონი აშშ დოლარის ოდენობის სესხს გამოუყოფს, რომელიც მიზნად ისახავს საქართველოს ელექტროენერგიის სექტორის გაძლიერებას. 2021 წლის 24 სექტემბერს, ADB–მ უკვე დაამტკიცა 15 მილიონი აშშ დოლარის ოდენობის სესხი, რომელიც საქართველოს ვაქცინაციის პროგრამების ეფექტურად განხორციელებაში დაეხმარება. არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ აზიის განვითარების ბანკის ეს გადაწყვეტილება სულ რაღაც სამი კვირით უსწრებს, საქართველოს მთავრობის მიერ ევროკავშირისთვის 75 მილიონი ევროს დახმარების პროგრამაზე უარს. 2021 წლის 31 აგვისტოს, პრემიერ-მინისტრმა ირაკლი ღარიბაშვილმა ოფიციალურად განაცხადა რომ, საქართველომ დაიწყო საგარეო ვალის შემცირება და, შესაბამისად, ევროკავშირის მხრიდან დამატებითი დახმარება არ იყო საჭირო.

ჩვენს ხელთ არსებულ ინფორმაციაზე დაყრდნობით ბუნებრივად ჩნდება კითხვა: რატომ იღებს საქართველოს ხელისუფლება ვალს აზიის განვითარების ბანკისა ან აზიის ინფრასტრუქტურის საინვესტიციო ბანკისგან და უარს ამბობს ევროკავშირის სესხზე მაშინ, როდესაც მათი მომსახურება ევროკავშირთან შედარებით ორჯერ ძვირია? ჩვენ შემოგთავაზებთ თანმიმდევრულ ისტორიას იმის თუ როდის, რატომ და რა პირობებით გადაწყვიტა საქართველოს მთავრობამ იმ ბანკთან თანამშრომლობა, რომელიც 2016 წელს დაარსდა.

„სამოქალაქო იდეა“ უკვე გამოქვეყნებული პუბლიკაციის – „შეუძლია თუ არა რუსეთს მეტი მეგობრისა და მხარდაჭერის პოვნა უკრაინის წინააღმდეგ ომში? ცენტრალური აზიის ქვეყნების პოზიცია და რეაქციები“ – შემდეგ საზოგადოებას ახალ, ამჯერად, რუსეთ-უკრაინის ომის შესახებ პეკინიდან მომდინარე ტაქტიკური და სტრატეგიული ნარატივების კრებულს – „ჩინეთის ორმაგი თამაში რუსეთ-უკრაინის ომში“ სთავაზობს.

რუსეთის უკრაინაში შეჭრა შუა აზიის სახელმწიფოებისათვის მოულოდნელი აღმოჩნდა. ბუნებრივია, მათი ყურადღება მიპყრობილი იყო 2022 წლის დასაწყისში, ყაზახეთში განვითარებულ მოვლენებზე, სამოქალაქო წინააღმდეგობის ცენტრალური აზიისათვის უჩვეულოდ მძლავრ ტალღასა და ყაზახეთში რუსულ-ბელორუსიული ერთობლივი სამხედრო შენაერთების შესვლაზე, როდესაც რუსეთის უპრეცედენტო სამხედრო აგრესიამ უკრაინის წინააღმდეგ მსოფლიო შეძრა.

უფრო მეტიც, ცენტრალური აზიის სამი ქვეყანა, ყაზახეთი, ყირგიზეთი და ტაჯიკეთი, სომხეთთან და ბელორუსიასთან ერთად, უსაფრთხოების/სამხედრო ალიანსის (CSTO) წევრები არიან, რომელსაც რუსეთი ხელმძღვანელობს. სწორედ აღნიშნული ალიანსის დროშის ქვეშ მოქმედებდნენ ალმაატასა და ყაზახეთის სხვადასხვა ქალაქებში შესული
რუსულ-ბელორუსიული სამხედროები 2022 წლის დასაწყისში. შესაძლოა მოსკოვის სწორედ ამგვარი სწრაფი რეაგირების შედეგი იყო, CSTO -ს წევრი ქვეყნებისგან სამხედრო სფეროში, მყისიერად ღია მხარდაჭერის მიღების მოლოდინი უკრაინაში აგრესიის შემდეგ, რაც საბედნიეროდ არ გამართლდა.

მოსკოვთან ახლო კავშირების მიუხედავად, ცენტრალური აზიის ქვეყნების ეროვნული მთავრობების რეაქციები და პოლიტიკური განცხადებები, სრული დუმილიდან მშვიდობისკენ მოწოდებამდე მერყეობს და მნიშვნელოვნად განსხვავდება ერთმანეთისგან. უფრო მეტიც, რიგ შემთხვევებში, განსხვავდება თავად ქვეყნის შიგნით პოლიტიკური ხელმძღვანელობის სხვადასხვა წარმომადგენლის პოზიციებიც. პრეზიდენტ პუტინის მიერ, დონბასისა და ლუგანსკის სეპარატისტული რეგიონების დამოუკიდებელ სახელმწიფობად აღიარებამ და უკრაინის სუვერენულ სახელმწიფოზე თავდასხმამ, ცენტრალური აზიის ზოგიერთ სახელმწიფოში, განსაკუთრებით იქ, სადაც
ანგარიშგასაწევი ეთნიკურად რუსი უმცირესობები ცხოვრობენ, ერთმნიშვნელოვნად შფოთი გამოიწვია და უსაფრთხოების რისკები გაზარდა.

გვინდა გამოვეხმაუროთ 30 იანვარს  ტელეკომპანია „პირველის“ ეთერში გასულ სიუჟეტს – ბათუმში უკანონო მშენებლობის შესახებ.  პრობლემა, რომელიც აღნიშნული მშენებლობების უკან დგას გაცილებით დიდი და სახიფათოა, ვიდრე 7 უკანონო შენობა ქვეყნის მთავარ ტურისტულ ქალაქში.
არასამთავრობო ორგანიზაცია  „სამოქალაქო იდეა“ ჯერ კიდევ სექტემბერში წერდა ბათუმში უკანონო ბიზნესაქტივობის შესახებ.

ძალიან მოკლედ, მხოლოდ ფაქტები:

• ჩვენი ყურადღება თავდაპირველად მიიპყრო იმ ფაქტმა, რომ ბათუმში გაგვიჭირდა კონფერენციის ჩასატარებლად შესაბამისი  სასტუმროს დაჯავშნა, რადგან აღმოვაჩინეთ, რომ ასეთი სასტუმროების მნიშვნელოვანი ნაწილი იჯარითაა გაცემული;

კვლევაც, სწორედ, ამ სასტუმროებიდან დავიწყეთ. სასტუმროებში შესახლებული ადამიანების უდიდესი უმრავლესობა წარმოშობით ჩინელები არიან და სასტუმროები, ბუნებრივია,  ტურისტული მიზნებით არ აქვთ ნაქირავები. გამოკითხვების და მოკვლევის შედეგად გაირკვა, რომ მათი ძირითადი საქმიანობა საინფორმაციო ტექნოლოგიებს შეეხებოდა. ისიც გავარკვიეთ, რომ მათი ნაწილი საქართველოში უკრაინიდან ჩამოვიდა, ნაწილი კი –  არაბული ქვეყნებიდან.

ეჭვი მათი არალეგალური საქმიანობის შესახებაც, სწორედ, ამ გარემოებების გამო გაგვიჩნდა.

• დაუჯერებელია, რომ ქვეყანაში საინფორმაციო ტექნოლოგიური სიახლეების დანერგვისთვის, ასეულობით ჩინეთის მოქალაქე შეუმჩნევლად ჩამოსულიყო.
• ჩვეულებრივ ვითარებაში, ადგილობრივი ხელისუფლების  ღონისძიებებს ვიხილავდით წითელი ხალიჩებისა და „ბაფთების“ თანხლებით. არც ბატონი პრემიერი იტყოდა უარს, თავის ჩინელ კოლეგებთან ერთად მედიის წინ კეკლუცობაზე.

თუმცა, ამის ნაცვლად გვაქვს სრული დუმილი, და უფრო მეტიც, ინფორმაციის მიღებისა და ვითარებაში გარკვევის ყოველ მცდელობას, ბათუმში მტრული რეაგირებით ხვდებიან.

• ამასობაში, სწორედ, იმ პერიოდში საერთაშორისო საინფორმაციო საშუალებებით ვრცელდებოდა ახალი ამბები არაბულ ქვეყნებში ჩინელი „ბიზნესმენების“ წინააღმდეგ მრავალი სისხლის სამართლის საქმისწარმოების შესახებ, ძირითადად, ფულის გათეთრების, უკანონო online კაზინოებისა და სხვა კიბერდანაშაულების თაობაზე.
• აღნიშნული ფაქტების შესახებ გასული წლის ბოლოს, დეტალურად წერდა ქართული გამოცემა „ბათუმელებიც“.

თუკი ჩვენ შევძელით, ერთი არასამთავრობო ორგანიზაციის ან ერთი მედია საშუალების რესურსებით მიგვეკვლია პრობლემის როგორც გარე წყაროებისათვის, ასევე, აქ საქართველოში, შეუძლებელი და დაუჯერებელია, ჩინეთის ასეულობით მოქალაქის ორგანიზებულად ქვეყანაში შემოსვლისა და ბათუმში ძვირადღირებული სასტუმროების რამდენიმე თვის მანძილზე დაქირავების შესახებ, ინფორმაცია არ ჰქონდეს სახელმწიფოს შესაბამის უწყებებს. ასევე, შეუძლებელია, ისინი არ დაინტერესებულიყვნენ ამ ჯგუფების ისტორიითა და წარმომავლობით და ვერ მიეკვლიათ პრობლემისთვის, რომელიც მათ სხვადასხვა ქვეყნებში დატოვეს.

შესაბამისად, შეგვიძლია სრული პასუხისმგებლობით განვაცხადოთ, რომ ბათუმში მიმდინარე არა მხოლოდ უკანონო მშენებლობების  (ჩვენი ინფორმაციით, ეს შენობები, სწორედ, იმ ჯგუფებისთვის შენდება, რომლებიც ამჟამად სხვადასხვა სასტუმროებში არიან განთავსებული), არამედ, ქვეყნისთვის სავარაუდოდ, უდიდესი კიბერ-საფრთხის მატარებელი საქმიანობის მფარველები, სწორედ, ან თავად ხელისუფლების წარმომადგენლები არიან, ან ხელისუფლებასთან დაკავშირებული და მათი მფარველობის ქვეშ მყოფი პირები.

აუცილებელია, სასწრაფოდ დაიწყოს გამოძიება და გამჭირვალე პროცესის თანხლებით, საზოგადოებას ჰქონდეს სრული ინფორმაცია ყველა იმ ღონისძიების შესახებ, რომლის გატარებასაც საქართველოს მთავრობა აპირებს ქვეყნისთვის ამ საფრთხის ან უდიდესი სირცხვილის თავიდან აცილების მიზნით.